Langdurig zieke zelfstandige? Je staat er niet alleen voor

Het aantal arbeidsongeschikte zelfstandigen is op 20 jaar met bijna 80% toegenomen: van 16.155 in 2000 naar 28.913 eind 2020. Deze cijfers staan in schril contrast met het beeld dat we van zelfstandigen hebben: ze zijn energiek, ondernemend en dynamisch. Ze zijn hun eigen baas en hebben meer vrijheid. Dus moeten ze wel gelukkiger zijn. Toch?

Dat er ieder jaar meer zelfstandigen op de arbeidsmarkt komen, doet inderdaad vermoeden dat er best wat voordelen verbonden zijn aan het statuut. Vandaag telt ons land ruim 1,2 miljoen zelfstandigen in bij- en hoofdberoep. Sommige zijn bijna letterlijk geboren als ondernemer, andere maakten op latere leeftijd de switch van werknemer naar ondernemer. Wat die laatste groep betreft, zeggen 7 op de 10 dat ze nu gelukkiger zijn dan toen ze nog in loondienst werkten.

Verder geven 8 op de 10 zelfstandigen aan dat ze over voldoende zelfvertrouwen beschikken. Crisis na crisis wisten ze zich staande te houden. Helaas kunnen we er niet omheen dat - in alle lagen van de arbeidsmarkt - steeds meer werkenden uitvallen. De evolutie van het aantal arbeidsongeschikten liegt er niet om.

Waar wringt dan het schoentje? Het is geen geheim dat het mentaal welzijn van zowel werknemers als zelfstandigen onder druk staat. Nooit eerder werden zoveel stress- en burn-outklachten, depressies en angststoornissen gerapporteerd. In onze Welzijnsbarometer geeft 49% van de ondernemers aan dat het ‘matig’ gesteld is met zijn mentaal welzijn. 45% van de zelfstandigen ervaart regelmatig financiële stress. Slechts 1 op de 3 (32%) vindt dat zijn mentaal welzijn op dit moment ‘goed’ is.

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat zelfstandigen sterker in hun schoenen staan? Ze hebben geen werkgever, krijgen minder (financiële) steun en hebben doorgaans een kleiner sociaal vangnet. Worden ze ziek, dan moeten ze zichzelf kunnen redden. Voelen ze zich beter, dan konden ze tot voor kort niet zomaar weer gaan werken. Eerst hadden ze goedkeuring nodig van de adviserend arts van het ziekenfonds.

Die goedkeuring is sinds 1 januari 2023 niet meer nodig. Om zelfstandigen meer flexibiliteit te bieden – een andere drijfveer om ondernemer te worden – werd dit stelsel geharmoniseerd met dat van de werknemers. Zelfstandigen die zich beter voelen, mogen hun werk gewoon hervatten. Op voorwaarde dat ze het ten minste één dag op voorhand laten weten aan de adviserend arts.

Bovendien hoeven ze er in hun terugkeer naar werk niet alleen voor te staan. Zelfstandigen die arbeidsongeschikt zijn én wier fysieke en mentale gezondheid een re-integratie mogelijk maken, komen in aanmerking voor een Terug naar werk-traject. Gedurende dit vrijwillig traject worden ze begeleid na een periode van arbeidsongeschiktheid in hun terugkeer op de arbeidsmarkt.

Ben je momenteel arbeidsongeschikt en wil je je hiervoor aanmelden? Dan vul je de vragenlijst in, die je 10 weken na aanvang van je ziekteperiode ontvangt. Vier maanden na aanvang van je ziekteperiode zal de adviserend arts van je ziekenfonds oordelen of je al dan niet voldoet aan de voorwaarden van het traject. Als je voldoende hersteld bent, kan de arts jou doorverwijzen naar een Terug naar werk-coördinator.

Daarnaast is het cruciaal om blijvend in te zetten op preventie. Zowel zelfstandigen die momenteel arbeidsongeschikt zijn als zelfstandigen die nog aan de slag zijn, hebben veel baat bij het versterken van hun mentale gezondheid. Maar hoe doe je dat?

Als je weet wat jou kwetsbaar maakt, dan kan je leren hoe je hiermee moet omgaan én hoe je adequaat kan reageren op stressoren. Net daarom is het noodzakelijk om inzicht te verwerven in je risicofactoren. Wat zijn jouw valkuilen, wat maakt jou sterk? Sta stil bij volgende thema’s:

• Professionele relaties: hoe ga je om met (moeilijke) klanten, partners en/of leveranciers? Bij wie lucht je je hart?
• Werk-privébalans: hoe bewaak je de grens? Kan je voldoende loskoppelen van het werk?
• Emotionele balans: haal je nog voldoening uit je werk? Wat geeft je energie?
• Financiële balans: hoe ga je om met financiële onzekerheid? Op welke steunmaatregelen heb je recht?

Wil je je mentale weerbaarheid vergroten, maar weet je niet hoe je dat moet aanpakken? Geen zorgen: ook hierin sta je niet alleen. Recent lanceerde Acerta met de steun van de federale overheid het project ‘Zelfstandige zonder stress’. Doel van dit project is het opkrikken van het mentaal welzijn van Belgische ondernemers.

De zelfscan, die we samen met externe preventiedienst IDEWE hebben ontwikkeld, is de basis van dit project. Deze geeft diepgaand inzicht in je risicofactoren. Van hieruit kunnen we verder bouwen: je krijgt passende preventiemodules aangeboden, in de vorm van e-learnings, onlineadvies en workshops. En omdat tijd niet alleen alle wonden heelt, maar ook een kostbaar goed is, kan je zelf beslissen welke workshops je volgt, en wanneer.