Studiejaren afkopen: altijd extra pensioen? Of toch niet?

Heb je later altijd een hoger pensioen als je je studiejaren afkoopt? In de regel wel, maar er bestaan uitzonderingen. Het heeft te maken met de interactie tussen het proportioneel pensioen (dit is het pensioen op basis van de sociale bijdragen die de zelfstandige betaald heeft) en het minimumpensioen.

Als je een zuivere loopbaan als zelfstandige hebt en de afkoop van je studiejaren beperkt tot je aan 45/45 komt, dan zal je pensioen altijd hoger liggen. Het pensioenvoordeel is 329,75 euro per afgekocht studiejaar (412,05 euro als gezinshoofd).  

Als je echter een gemengde loopbaan hebt (zelfstandige + werknemer) kan het zijn dat de afkoop geen enkel voordeel oplevert, meer bepaald als je gemengd pensioen vóór de afkoop 1 245,23 euro als alleenstaande bedraagt (1 556,05 euro als gezinshoofd), dit is het niveau van het minimumpensioen voor een volledige loopbaan. In dat geval zit er in je pensioenbedrag als zelfstandige meestal een supplement om het minimumpensioen te bereiken. De afkoop van de studiejaren zal er dan enerzijds voor zorgen dat je proportioneel pensioen als zelfstandige verhoogt. Maar anderzijds wordt je supplement naar het minimumpensioen aangepast (verlaagd), zodat je aan het eind van de rit toch maar 1 556,05 euro overhoudt.

Dit effect kan ook in mindere mate spelen als je gemengd pensioen lager is dan 1 245,23 euro, het valt individueel te bekijken. Als je gemengd pensioen hoger is dan deze grens, zal je pensioen door de afkoop altijd verhogen met 329,75 euro per afgekocht studiejaar (412,05 euro als gezinshoofd). 

Iets gelijkaardigs als hierboven kan zich voordoen voor extra lange loopbanen. Dankzij een recente regeringsmaatregel kan je je loopbaan uitbouwen boven 45/45, door voort te werken maar ook door je studiejaren af te kopen. Maar de loopbaanjaren boven 45/45 leveren niet altijd een extra pensioen op. Ook hier hangt het af van de hoogte van je pensioen op basis van je sociale bijdragen als zelfstandige (het “proportioneel pensioen”). Als je proportioneel pensioen aan 45/45 lager ligt dan het minimumpensioen (1 245,23 euro per maand als alleenstaande), zal de afkoop van je studiejaren weinig of geen voordeel opleveren. Immers, door de afkoop verhoog je weliswaar je proportioneel pensioen, maar dat heeft geen enkel effect zolang het niet boven het minimumpensioen uitkomt. Want op het minimumpensioen heb je sowieso recht.

Alleen als je proportioneel pensioen boven het minimumpensioen uitkomt, kan je zeker zijn dat de afgekochte jaren een extra pensioen opleveren, meer bepaald 271,99 euro per afgekocht studiejaar (399,99 als gezinshoofd).

Naar schatting 80% van de zelfstandigen met een zuivere loopbaan komt niet boven het minimumpensioen uit. Laat je dus goed adviseren als je loopbaanjaren boven 45/45 wilt afkopen.

Hetzelfde geldt voor doorwerken na een volledige loopbaan.

Tot 30 november 2020 kost de afkoop 1 529,96 euro per studiejaar. Let op want de studieperiode vóór het jaar waarin je 20 bent geworden is duurder: hiervoor betaal je een actuariële bijdrage op basis van je leeftijd. Die bijdrage kan fors hoger liggen. Je kunt ze wel vermijden door de afkoop te beperken tot de studiejaren vanaf je 20ste.

De afkoopprijs is fiscaal aftrekbaar. Je kan dus tot de helft recupereren via de belastingen.